Tünellerin olduğu bölge yoğun ormanlık alanın içindedir. Basit bir kazma ve sepetle Vietkonglar Fransızlara karşı 40 km. kazılan tünelleri tam 200 km.’ye ve 3 kata ulaştırmışlardır. Toprak yapısının sert olması kazmayı zorlaştırmakta fakat çökmeleri engellemektedir. Aşırı yağmur yağdığında alt katları su bastığından 1. ve 2. katlarda yaşamakta, 3 katları terk etmektedirler. Her 20 metrede bir tünel girişleri kazılmış, aşağıda bağlantılar yapıldıktan sonra yukarıdaki girişler kapatılmış. Giriş kapakları o kadar dar ki, Vietnamlı gibi minyon olmayanın girmesi çok zor. Ben girdim ama, göbeğimi içime çekmekten tıknefes kalıyordum. Kapaktan girince içeride eğilip sürünerek diğer galerilere geçmek zorundasınız. Yüksekliği yaklaşık 50 cm. olan bir tünelden sürünmek Amerikalıların pek yapabileceği bir şey değil. Zaten çoğu sıkışıp kalıyormuş.

Tünellerde mutfak, askeri kıyafetlerin dikildiği ve silahların yapıldığı atölyeler, sınıflar, çalışma odaları, revir-hastane, dinlenme ve yaşam odaları var. Mutfak bacaları anlaşılmasın diye şaşırtmalı olarak bambaşka yerlerden verilmiş. Tüneller sürekli yaşam mekânları olarak düşünülmemeli. Biz burada 10 dakika duramadık. Ancak savaştan kaçan gerillalar ya da sivil halk burada gizleniyor ve ilk fırsatta çıkıp etraftaki köylere gidiyor. Bombardıman geçtikten sonra çıkıp savaşıyorlar sonra yine buraya kaçıp yok oluyorlar. Amerikalılar zaten kendilerine amansızca ateş açan gerillaların bir anda ortadan yok olmasına uzun süre anlam verememiş. Sonra keşfetmişler tünelleri, içeri gaz atmışlar, su basmışlar ama nafile. Bir girişi kapatan Vietkonglar diğer çıkışlardan kaçıp kurtulmuşlar. En zorlu durumlarda Saygon Nehri’nin altından verilen çıkışlardan çıkıp nehirde yüzerek kurtulmuşlar. Saygon Nehri’ne açılan 400 çıkış varmış.

İşte bu küçük yapılı insanların bir dünya devi karşısında zekâlarını, dayanıklılıklarını ve mücadele güçlerini kullanarak nasıl başarıya ulaştıklarını, nasıl bir destan yazdıklarını Cu Chi Tünellerinde yaşayarak görüyorsunuz. Bu minyon ama yüreği dev insanların karşısında saygıyla eğiliyorsunuz. Uğruna 3 milyon ölü, 2 milyon yaralı ve sakat, 300 bin kayıp verdikleri bağımsızlığın Vietnamlılar için ne kadar değerli olduğunu çok iyi anlıyorsunuz. Ve 1000, 100, 10 unutulmamak üzere beyninize kazınıyor.